woensdag 23 maart 2022auteur: DDB
‘Onzeker, historisch, ongekend’: MMO maakt de balans op
‘Onzeker, historisch, ongekend’: MMO maakt de balans op
Terwijl er zich een hartverscheurend humanitair drama voltrekt in de Oekraïne, gebeurt er op de grondstoffenmarkten ook van alles wat onbekend en ongekend is.
Tijdens de online-vergadering van het Milk Market Observatory (MMO), 21 maart jongstleden, waar naast de stand van zaken op de zuivelmarkten ook altijd een inkijkje wordt gegeven op de marktvooruitzichten en -verwachtingen, sloten we de vergadering af met drie woorden die de huidige markt kenmerken: ‘onzeker’, ‘historisch’ en ‘ongekend’.
MMO
Alle schakels van de zuivelketen nemen deel aan de MMO (die werd opgericht door voormalig EU Commissaris van landbouw, Ciolos naar aanleiding van de European Milk Board -EMB- demonstraties): de Europese koepels van boerenbelangenorganisaties, de handel, de zuivelindustrie en de Retail. Allemaal brengen we onze kennis vanuit onze achterban en de markt in, waardoor zowel wij als DG Agri (Europese Commissie) beter zijn geïnformeerd.
Ik heb me in dit gezelschap als vertegenwoordiger voor de EMB vaak de vreemde eend in de bijt gevoeld. Want ik zie (of zag) voor melkveehouders, zeer lage zuivelnoteringen over het algemeen niet als “een kans”, “een uitdaging” of “concurrerend”. De andere schakels in de keten, harken onder die omstandigheden over het algemeen de ‘pingels’ in grote bergen binnen. Op de MMO van 21 maart was er geen sprake van blije gezichten: alle stakeholders én DG Agri maken zich enorme zorgen over de wereld- en marktontwikkelingen en deelden die zorg.
DG Agri
De verschillende presentaties draaien allemaal om de huidige onzekerheid. DG Agri komt met betrekking tot de de zuivelmarkt van dit moment tot de volgende conclusies:
- De melkleveranties in de EU zijn lager dan vorig jaar – toen er ook al minder melk in de EU werd geproduceerd, -1% zorgde toen al voor forse prijsstijgingen. Maar het is door de hoge kosten voor o.a. diesel, kunstmest en voer voor melkveehouders onmogelijk om op de melkprijsstijging te reageren. De productie in andere, voor de export belangrijke melk producerende regio’s (VS, Nieuw-Zeeland en Australië) is ook - en voor de EU Commissie onverwacht - teruggelopen.
- De vraag naar zuivelproducten blijft goed. Grondstoffenprijzen zijn hoger dan ooit tevoren. De consumentenprijzen zijn deze stijging (nog) niet volledig gevolgd.
- De komende maanden zal er sprake zijn van een hoge voedselinflatie.
- Zuivelvoorraden zijn erg laag.
Inflatie
Duidelijk is, dat dit geen effecten zijn die (allemaal) terug te herleiden zijn naar de oorlog tussen de Oekraïne en Rusland. Al in het vierde kwartaal van vorig jaar, liep de inflatie evenals de brandstofprijzen op, waardoor verschillende prijscomponenten voor boeren al een behoorlijk beperkende factor werd.
Het was bijvoorbeeld voor de Ierse melkveehouders een reden om hun koeien in de wintermaanden niet door te melken. De Ierse melkveehouderij kenmerkt zich door seizoensmelken, waardoor in de wintermaanden de meeste koeien droog staan en er weinig melk wordt geleverd. Gewoonlijk melken de Ierse melkveehouders hun guste koeien door in de wintermaanden, omdat de wintermelk een plus opbrengt. De 2 cent extra echter, was afgelopen winter geen aantrekkelijke plus. De melkveehouders zagen af van het melken van deze onrendabele melk en ruimden het overschot aan koeien op, waardoor de melkproductie bijna stil kwam te liggen – want de melkfabrieken reageerden niet op tijd.
In een aantal lidstaten worden boeren er mee geconfronteerd dat ze bij het bestellen van diesel op een wachtlijst komen. Vaak wordt de levering tot 1000 liter diesel beperkt, waar vooral de bedrijven met veel land niet mee uit de voeten kunnen.
Inmiddels is er ook sprake van een “prijsbubbel”, door de speculatie in de handel: er is nog nooit zoveel handel tussen handelaren gezien als momenteel. Er wordt niet meer over de prijs gehandeld maar alles voor ‘de heb’. Wat weer tot gevolg heeft dat wanneer de markt zich onverwacht ontspant, de handel nog steeds haar torenhoge prijzen bij de boeren neer zal leggen, omdat ze tot nu toe nooit bereid zijn geweest om verliezen te nemen als ze die nog door kunnen schuiven.
Consumentenprijzen
Dat het niet lang meer zal duren voor consumenten ook de effecten van de voedselinflatie gaan voelen, staat als een paal boven water:
- De beurskoersen voor melk in Duitsland stegen deze week naar 65 cent (de Duitse melkveehouders ontvangen echter nog slechts 42 cent gemiddeld. Een prijs die de kosten momenteel lang niet dekt, één van de redenen waarom het aantal melkveebedrijven en de melkproductie in Duitsland terugloopt).
- De prijs voor slachtkoeien in Nederland, steeg het afgelopen half jaar al met een euro per kg.
- Het bedrijf Bidfood stuurde vorige week een brief naar haar klanten waarin ze alvast forse prijsstijgingen aankondigde.
Handelsstromen
DG Agri bracht tijdens de MMO de handelsstromen van de EU met Oekraïne, Rusland en Belarus in kaart voor grondstoffen en producten die belangrijk zijn voor de melkveehouderij. En dan blijkt de grote afhankelijkheid van de EU, van Rusland en de Oekraïne die de afgelopen jaren is ontstaan. Zo zijn we voor kunstmest bijna geheel afhankelijk van Oekraïne. Het zijn handelsstromen die vaak zijn ontstaan door tussenkomst van EU-beleidsmakers, o.a. door het doordrukken via bevoordelende handelsverdragen voor Rusland en Oekraïne die de boeren in de EU op achterstand zetten. Omdat de productievoorwaarden ten aanzien van bijvoorbeeld dierenwelzijn, toegestane medicatie of controles, een stuk lager liggen. Laten we dat niet vergeten!
Er is de afgelopen jaren actief gewerkt door de beleidsmakers aan het verplaatsen van productie naar buiten de EU. De EU moet en zal een soort recreatiepark worden, als het aan Timmermans en de zijnen ligt.
Onmacht
Dat de (geopolitieke) situatie die we momenteel ervaren, voor de beleidsmakers zo volstrekt onbekend is, merk je aan de suggesties die door de Europese ambtenaren gedaan worden om de voedselinflatie af te zwakken. Het voorgestelde steunpakket van rond de 500 miljoen, of de opschorting van de braaklegging door de Europese Commissie is mooi, maar zal weinig uithalen wanneer boeren nog steeds geconfronteerd worden met torenhoge prijzen voor diesel en vooral het gebrek aan kunstmest en zaaigoed. Wanneer aan die situatie niets wordt gedaan, dan zal dat braakliggende land simpelweg níet worden bewerkt. Tel daarbij op het krappe aanbod van voergrondstoffen en er valt weinig meer te schakelen.
Marktsituaties zoals in 2008 worden aangehaald door de ambtenaren maar zijn onvergelijkbaar. De oplossingsrichtingen van toen, hebben voor nu geen of veel te weinig effect. Het ontbreekt op ambtelijk niveau kennelijk aan te weinig praktijkkennis van de landbouw en te weinig oplossingsgerichtheid. Natuurlijk heb ik de oplossingsmogelijkheden genoemd die we al hebben gepubliceerd, om de crisis af te zwakken. Ook heb ik met voorbeelden uit Nederland gewaarschuwd dat een onwillige houding van (Nederlandse) ambtenaren en politici, de diepte en lengte van de crisis voor een groot deel gaan bepalen.
Nederlandse beleid
Zo zijn in Nederland de beperkingen door de mestwetgeving een factor van belang in deze crisis. Naast het feit dat er nog steeds geen derogatie is, hebben we in Nederland ook te maken met beleidsmakers die willens en wetens lijken aan te sturen op een gigantische voedselinflatie. Die via o.a. de gebiedsgerichte aanpak met miljarden belasting-euro’s, de boeren uit het landschap gaan vegen op basis van hun eigen ingebeelde mantra – want metingen zijn er niet om hun aannames te onderbouwen. Nederlandse landbouwministers en regeringspartijen hebben al aangegeven dat zij niet van plan zijn wijzigingen in de ingezette extensiveringskoers aan te brengen.
Zij leven liever op hun Haagse eiland, waarin ze stellen dat “in Nederland geen sprake zal zijn van voedseltekorten”. Want Nederland produceert zelf genoeg, aldus Den Haag met onderbouwing door de WUR. Deze opstelling van Nederland viel overigens in de MMO vergadering niet zo goed bij de Brusselse ambtenaren die grote problemen voorzien in de arme Afrikaanse landen. Problemen die ook onmiddellijk in de EU merkbaar zullen worden.
Bereikbaarheid
Wanneer de bereikbaarheid tot kunstmest, veevoer, zaaigoed en diesel lastig wordt voor boeren, is er in Nederland net zomin ‘voedselzekerheid’ als in al die andere landen. Dan droogt de productie hier ook op. De voerleveranciers hebben al klip en klaar gemaakt dat zij hun kosten wél gaan verhalen op de boeren: geen geld is dus geen voer. Zoals de loonbedrijven ook al een brandstofheffing hebben ingevoerd variërend van 5 tot 15 euro. Daarbovenop komen de kredietbeperkingen door de banken die ook een probleem van formaat zijn.
Onkunde en arrogantie
Maar gezien de instelling van Den Haag komt er waarschijnlijk, door arrogantie en onkunde, geen derogatie in Nederland, geen tijdige beleidswijziging waardoor de dierlijke mestnormen worden verruimd om dit als direct beschikbare vervanger van kunstmest te gebruiken, geen forse verlaging van de accijns op diesel en andere energiebronnen etc. etc. Geen tijdig gebruik van de mogelijkheden die al wél door Brussel zijn gemaakt. In een heel vroeg stadium luidden wij in een persbericht al de noodklok. Een persbericht met oplossingsrichtingen. Maar Den Haag wil boeren onteigenen, opruimen en hun land inpikken. Niet om er voedsel op te verbouwen, maar om er datacenters en zonnepanelen op te zetten, natuurgebieden met stikstofarme soorten te laten floreren én tegelijkertijd bossen aan te planten (die over het algemeen stikstof minnend zijn!!).
Den Haag leeft in haar eigen decadente bubbel, debatteert - terwijl de wereld in brand staat - over fatsoensnormen in de Kamer, en verliest zoals zo vaak het verschil in hoofd- en bijzaken uit het oog. Dat uiteindelijk de wal het schip keert, zal óók voor Nederland gelden. De Nederlandse burgers/consumenten zullen zich al snel realiseren hoe gevaarlijk deze bestuurders zijn. Dat zal een hevige prijscrisis echter niet meer af kunnen wenden.
Zaaien om te oogsten
De tijd verstrijkt en dus ook het seizoen waarin nog gezaaid kan worden om straks extra te kunnen oogsten. Daar heb ik 21 maart, als vertegenwoordiger van de EMB bij de MMO, de ambtenaren van DG Agri voor gewaarschuwd.
Er wordt dan nu op Europees niveau wel gesproken over het in de ijskast zetten van een paar voorgenomen ‘vergroeningsprogramma’s’, maar deze crisis zou Brussel én Den Haag nu al hebben moeten leren dat voedselzekerheid nooit verwaarloosd had moet worden en voedselproductie dus niet verplaatst moet worden tot buiten onze EU-grenzen. ‘Vergroeningsprogramma’s, de Green Deal en de Farm to Fork-strategie moeten volledig op de schop. Ze zijn, zoals hun uitwerking nu is, een gevaar voor de veiligheid van de EU-burgers.
Kwaliteit
Het getreuzel en getalm door beleidsmakers en politici zegt iets over de kwaliteit van onze huidige ‘leiders’, die hun ideologieën vast lijken te willen houden, zelfs in een historisch, ongekende crisis.
Laten we hopen dat de burgers die momenteel lijden onder een oorlog en crisis van ongekende omvang, snel weer opgelucht adem kunnen halen. En laten we hopen dat beleidsmakers er iets van hebben geleerd.
Sieta van Keimpema,
Voorzitter DDB en EMB
23 maart 2022